Vittoriale degli Italiani – ekstrawaganckie królestwo poety-uwodziciela Gabriele D’Annunzio w Gardone Riviera

Vittoriale degli Italiani to monumentalny kompleks położony w miejscowości Gardone Riviera nad jeziorem Garda, będący jednocześnie rezydencją, muzeum i pomnikiem samego siebie, który pisarz i poeta Gabriele D’Annunzio wybudował jeszcze za życia. Dramaturg, ekscentryk, żołnierz i jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii Włoch stworzył tu przestrzeń odzwierciedlającą jego ambicje, obsesje i nieposkromioną wyobraźnię. Czym dokładnie jest Vittoriale? Co kryje się za jego monumentalnymi murami i jak najlepiej zaplanować zwiedzanie?

Gabriele D’Annunzio – sztuka, władza i legenda

Gabriele D’Annunzio to człowiek, dla którego życie było spektaklem, w którym sam grał główną rolę. Urodzony w 1863 roku, już od najmłodszych lat manifestował nieprzeciętną inteligencję i talent literacki. Jego poezja – pełna zmysłowości i dekadencji – budziła zarówno zachwyt, jak i zgorszenie. Jako dramaturg i powieściopisarz wyznaczał trendy we włoskiej literaturze, ale to jego styl życia sprawił, że stał się legendą. Kobieciarz i skandalista, zasłynął z licznych romansów, między innymi z Eleonorą Duse, jedną z najwybitniejszych aktorek swojej epoki. Podczas I wojny światowej D’Annunzio zyskał sławę bohatera biorąc udział w śmiałych operacjach wojskowych, a w 1919 roku prowadząc brawurową wyprawę do Fiume (dzisiejsza Rijeka), gdzie przez kilka miesięcy rządził jako samozwańczy dyktator.

D’Annunzio nie tylko pisał o bohaterstwie, sam również zasłużył się swej ojczyźnie w walce. W czasie I wojny światowej osobiście uczestniczył w akcjach bojowych, pilotował samoloty, organizował spektakularny „lot nad Wiedniem”, podczas którego zrzucił na miasto ulotki propagandowe. Jego działalność nie kończyła się jednak na polu bitwy. Jako człowiek obdarzony niezwykłą charyzmą, potrafił jednoczyć tłumy i zjednywać sobie ludzi swoją płomienną retoryką. W 1919 roku – niezadowolony z wyników traktatu wersalskiego – postanowił przejąć władzę we Fiume. Wkroczył do miasta na czele ochotniczych oddziałów i przez ponad rok zarządzał nim według własnych zasad. Stworzył tam coś, co można by nazwać eksperymentem politycznym, tj. „państwo” z własną konstytucją, specyficznym kultem wodza i atmosferą permanentnego świętowania. Chociaż jego rządy zakończyły się interwencją włoskiego wojska, a sam D’Annunzio musiał opuścić miasto, epizod ten jeszcze bardziej umocnił jego pozycję jako symbolu włoskiego nacjonalizmu i niepokornego ducha epoki.

Relacje pisarza z dyktatorem Benito Mussolinim pozostają jednym z bardziej skomplikowanych aspektów jego biografii. Choć wielu uważało go za prekursora faszyzmu, on sam nigdy nie został oficjalnym członkiem partii, a jego stosunki z Duce były burzliwe. Mussolini, świadomy wpływu, jaki D’Annunzio miał na społeczeństwo, traktował go z rezerwą, jednocześnie nie pozwalając, by poeta zyskał zbyt dużą niezależność polityczną. On z kolei, choć sympatyzował z ideą silnych, imperialnych Włoch, nie krył rozczarowania pewnymi aspektami faszystowskich rządów. Ostatecznie został odsunięty na boczny tor i spędził ostatnie lata życia w miejscowości Gardone Riviera nad jeziorem Garda – dawniej luksusowym kurorcie pełnym gwiazd i artystów.

Vittoriale degli Italiani – pałac pełen ekstrawagancji

W 1921 roku nad Gardą D’Annunzio stworzył Vittoriale degli Italiani – miejsce będące czymś na kształt świątyni swojej własnej chwały. Nazwa posiadłości oznaczająca „Sanktuarium Włoskich Zwycięstw” to nie tylko odniesienie do historycznych wiktorii, ale także symboliczny manifest patriotyzmu i dumy narodowej. Nazwa oddaje ideały i ducha, który przyświecał D’Annunzio, łącząc elementy triumfu z celebracją włoskiej kultury i historii. Kompleks budynków i ogrodów, rozbudowywany sukcesywnie w latach 1921-1938, miał być nie tylko jego domem, ale również pomnikiem wzniesionym za życia.

Dom pisarza – zwany La Prioria – przypomina bardziej teatralną scenografię niż klasyczny pałac. Wnętrza są mroczne, pełne bogactwa i symboliki. Każdy pokój opowiada inną historię; od gabinetu pełnego starożytnych manuskryptów, przez bibliotekę z sześcioma tysiącami książek i rękopisami Wagnera, fortepianem węgierskiego kompozytora i pianisty aż po sypialnię, w której wiszą złote słońca, symbolizujące miłość gospodarza do światła i życia.

Najbardziej zdumiewająca jest jednak łazienka, urządzona z przepychem godnym wschodnich monarchów. Pełna marmurów, złotych detali i egzotycznych bibelotów, stanowiła nie tylko miejsce codziennych rytuałów, ale także swoisty teatr prywatnych ceremonii.

Ogrody z niespodziankami

Vittoriale to nie tylko pałac, ale również spektakularne ogrody, w których D’Annunzio zgromadził ekscentryczne pamiątki swojego życia. Pośród cyprysów i różanych alejek pnących się po stromym zboczu, uwagę przykuwa pokaźnych rozmiarów teatr, luźnie wzorowany na Teatro Grandena z Pompejów, szczycący się niesamowitym widokiem na jezioro Garda, w tym na Isola del Garda, wzgórze z ruinami zamku Rocca di Manerba, masyw górski Monte Baldo i półwysep z urokliwym miasteczkiem Sirmione.

Jednym z najbardziej surrealistycznych elementów kompleksu jest monumentalne mauzoleum, zaprojektowane na wzór rzymskich grobowców kurhanowych, gdzie trzy kamienne kręgi otaczają centralny łuk poety. To w nim finalnie spoczął Gabriele D’Annunzio po śmierci w 1938 roku. W mauzoleum pozostaje otoczony sarkofagami swoich najbliższych towarzyszy: architekta Gian Carlo Maroniego – twórcy Vittoriale degli Italiani – oraz legionistami biorącymi udział w zdobyciu Rijeki.

Torpedowiec Puglia – z wód Adriatyku do ogrodu nad Gardą

Torpedowiec Puglia, czyli najprawdziwszy okręt wojenny z czasów pierwszej wojny światowej, to jeden z najbardziej surrealistycznych elementów Vittoriale degli Italiani. Kadłub tegoż okrętu wraz z masztem wznosi się nad zielonymi alejkami parku, jakby z impetem przebił się przez wzgórze, zastygając w czasie. To jednak nie przypadek; Gabriele D’Annunzio – zafascynowany morzem i marynarką wojenną – zapragnął, by statek symbolizował jego morskie przygody i militarną chwałę. W 1923 roku włoska marynarka wojenna przekazała mu dziób i część śródokręcia torpedowca, który wcześniej stacjonował w liguryjskim porcie La Spezia. Rozmontowane elementy przetransportowano, a następnie pieczołowicie osadzono na szczycie wzgórza w sercu ogrodów Vittoriale.

Dziś statek wydaje się niemal gotowy do rejsu, a w każdym razie takie sprawia wrażenie, gdy wchodzi się na niego od strony śródokręcia. Jego dziób wystający ze zbocza zwrócony jest w stronę Gardy i jednocześnie w stronę Morza Adriatyckiego, po którym kiedyś pływał. Wrażenie potęguje wykuta w brązie monumentalna figura zwycięstwa, dumnie górująca nad kadłubem. Choć reszta jednostki została zezłomowana, wnętrze dawnego okrętu nie zniknęło bez śladu; zamiast maszynowni i kajut powstało tu kameralne muzeum. Miejsce to przyciąga zarówno miłośników historii, jak i tych, którzy w rozmachu gospodarza Vittoriale dostrzegają sztukę na pograniczu megalomanii i wizjonerstwa.

Dzikie orgie w murach Vittoriale degli Italiani

Posiadłość Vittoriale była nie tylko miejscem kontemplacji i twórczości, ale także przestrzenią cielesnych ekscesów. D’Annunzio – znany z zamiłowania do erotyzmu – organizował w rezydencji wystawne przyjęcia, które niejednokrotnie przeradzały się w dzikie orgie.

Krążą opowieści o nocach, podczas których poeta – ubrany w jedwabne szaty lub całkowicie nagi – witał swoich gości przy blasku świec, zapraszając do pokoju wypełnionego wonnymi olejkami, egzotycznymi przyprawami i aksamitnymi poduszkami. D’Annunzio miał bowiem obsesję na punkcie zapachów i dotyku, co przekładało się na praktykowane przezeń, niezwykłe rytuały miłosne. W jego sypialni znajdują się podobno ukryte przejścia, którymi dyskretnie wprowadzano kochanki. Były nimi nie tylko artystki, ale też arystokratki, a nawet żony dyplomatów, których imion nigdy nie zapisano na kartach historii Gardone Riviera.

Zwiedzanie Vittoriale degli Italiani

Jeśli chcielibyście dokładnie zwiedzić posiadłość wraz z ogrodami, to przede wszystkim radzę Wam przeznaczyć na to więcej czasu. Trzy godziny to absolutne minimum. Ogród jest bardzo rozległy, do tego w gorący dzień podejście na samą górę po niezliczonej ilości stopni jest nieco męczące. Sam kadłub okrętu także wymaga podejścia pod górę, ale nie znajduje się w najwyższej partii ogrodu. Dużym ułatwieniem spaceru jest obecność wysokich drzew dających cień, a także licznych źródeł wody.

Wejście do domu odbywa się wyłącznie w zorganizowanych grupach, po wcześniejszej rezerwacji. Fotografowanie i filmowanie wnętrz rezydencji jest zabronione, natomiast z zewnątrz oraz w ogrodzie można fotografować bez ograniczeń.

Charakter kompleksu umożliwia dostęp do części miejsc osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich. Dla osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności ruchowej powyżej 70% oraz posiadaczy Europejskiej Karty Osoby Niepełnosprawnej na dzień publikacji artykułu wejście jest bezpłatne. Specjalnie wyznaczone szlaki umożliwiają odwiedziny Tajnego Muzeum D’Annunzio, Museo l’Automobile è femmina oraz Audytorium, do którego dostęp zapewnia winda.

Aktualne godziny otwarcia oraz ceny biletów wstępu możecie sprawdzić na oficjalnej stronie Fundacji.

Jedziecie nad jezioro Garda? Oto najbardziej rozbudowany przewodnik po Gardzie w polskim intrenecie, z linkami do ponad 30 innych artykułów poświęconych konkretnym atrakcjom oraz kuchni lokalnej.
Jezioro Garda – jak zorganizować podróż, co zobaczyć, co warto wiedzieć?