Castel Sant’Angelo (Zamek św. Anioła) – spuścizna cesarzy i forteca papieży. Historia, ciekawostki, zwiedzanie

Castel Sant’Angelo (Zamek św. Anioła), ogromna forteca wznosząca się niemal od dwóch tysięcy lat nad brzegiem Tybru jest dziś dumą Rzymu i jedną z największych atrakcji miasta. Jednak nie zawsze tak było. Oto garść historii, ciekawostek i wskazówek odnośnie zwiedzania zamku. Zapraszam!

Kilka słów o historii Castel Sant’Angelo

Zamek św. Anioła to dziś jedna z największych atrakcji turystycznych Rzymu i zarazem muzeum narodowe. Historia budowli sięga czasów starożytnych, kiedy to cesarz Hadrian w czwartej dekadzie drugiego wieku n.e. zlecił wybudowanie grobowca, w którym sam kiedyś spocznie. Prace ukończono w 139 roku n.e., a samo marmurowe mauzoleum połączono z lewobrzeżną częścią miasta nowo wybudowanym mostem pons Aelius, po setkach lat przemianowanym na Ponte Sant’Angelo. Oto wizualizacja grobowca Hadriana.

źródło: www.touringclub.it

Grobowiec był gigantyczny i spoczęło w nim – oprócz cesarza Hadriana – jeszcze wielu władców Imperium wraz z rodzinami. W 403 roku n.e. cesarz Honoriusz połączył grobowiec z murami Aureliana, fortyfikacją mającą chronić miasto, wzniesioną pod koniec III wieku n.e. przez cesarza Aureliana. Od tego momentu budowla straciła swoją pierwotną funkcję grobowca, stając się twierdzą miejską – castellum. Sama nazwa castellum sancti Angeli pojawia się w kronikach po roku 590 n.e., kiedy to w trakcie procesji pokutnej Archanioł Michał ukazał się papieżowi Grzegorzowi I Wielkiemu. W trakcie objawienia Archanioł Michał stojąc na szczycie mauzoleum Hadriana miał chować miecz, co utwierdziło papieża w przekonaniu, że gniew boży został zażegnany i lada dzień zakończy się plaga dżumy dymieniczej szalejącej w owym czasie, nie tylko w Rzymie, ale również w całym obszarze basenu Morza Śródziemnego.

Rzym – gdzie spać i jak zorganizować podróż?

W X wieku zamek został ufortyfikowany i mocno wzmocniony. Prace finansowała rodzina Crescenzi, do której obiekt ten należał przez jedno stulecie. Od tego czasu również i Castrum Crescentii pojawia się w kronikach. W średniowieczu twierdza pełniła przedziwne funkcje: była mieszkaniem, fortecą, więzieniem, a nawet sądem niezwiązanym z Kościołem. Losy fortecy z losami papieży splotły się dopiero w XIII w., co opisuje autor strony www.castelsantangelo.com: Twierdza była w rękach potężnej rodziny Orsini, gdy w 1277 roku Giovanni Gaetano Orsini, archiprezbiter Bazyliki Świętego Piotra, został wybrany na papieża z imieniem Mikołaja III. Jako Orsini jest formalnym właścicielem Zamku Świętego Anioła; jako papież postanowił częściowo przenieść tam Stolicę Apostolską, uznając zakwaterowanie w Pałacu Laterańskim za niebezpieczne. Od tego momentu Zamek łączy swoje losy z losami papiestwa, któremu sprzyja zarówno opinia nieprzenikniona, jak i bliskość Bazyliki św. Piotra i Pałacu Watykańskiego. Aby zapewnić większe bezpieczeństwo tym ostatnim, Mikołaj III połączył również oba budynki, tworząc pierwszy projekt tak zwanego «Passetto di Borgo», korytarza powietrznego, który bezpośrednio łączy Castel Sant’Angelo z Watykanem.

Po upadku Państwa Kościelnego w 1870 roku znaczenie fortecy zmalało, a ślad dawnej potęgi tej pięknej budowli zatarł się niemal zupełnie. Znaczenie obiektu zostało zmarginalizowane do tego stopnia, że pod koniec XIX w. pełnił rolę koszar wojskowych. Wydawać by się mogło, że znamienite freski niegdysiejszej rezydencji pokrył kurz, lecz w rzeczywistości pokrywał je tandetny tynk i tania biała farba.

źródło: Wikipedia

Powyższe zdjęcie ukazuje wygląd Zamku św. Anioła w roku 1901. W tle – tuż za murem – widoczne są zabudowania koszar rozlokowane na dziedzińcu zamku, centralny zegar na wieży oraz asymetrycznie ulokowane w stosunku do mostu wejście do fortecy . Dopiero z początkiem XX wieku rozpoczęły się zakrojone na szeroką skalę prace restauratorskie, mające na celu odtworzenie świetności fortecy, poprzez utworzenie w jej wnętrzach Muzeum Sztuki Średniowiecznej i Renesansowej. Dekretem królewskim z 4 maja 1925 r. ostatecznie utworzono Muzeum Castel Sant’Angelo, dekorując poszczególne pomieszczenia meblami otrzymanymi z licznych darowizn.

Castel Sant’Angelo niezdobytą fortecą

Cofnijmy się jeszcze do przeszłości. Powszechna opinia o fortecy była bardzo pochlebna, a sam zamek uchodził przez stulecia za niezwyciężoną twierdzę mogącą schronić pod swoimi skrzydłami papieży, na których czyhało niebezpieczeństwo. Twierdza podzielona jest na sześć poziomów, co ilustrują poniższe plany. Wszystkie szkice fortecy z nią związane zaczerpnęłam ze tej strony internetowej.

Przekrój poprzeczy zamku

Przekrój zamku poprzeczy do Tybru (wzdłuż wejścia)

Zwiedzanie Zamku św. Anioła

Zamek otwarty jest dla zwiedzających od poniedziałku do niedzieli w godzinach od 9:00 do 19:30. Kasa biletowa zamykana jest o 18:30. Zwyczajowo Zamek św. Anioła jest zamknięty 1 stycznia, 1 maja i 25 grudnia, z wyjątkiem nadzwyczajnych otwarć organizowanych przez Ministerstwo Dziedzictwa Kulturowego i Działalności oraz Turystyki. Tradycyjnie dla włoskich muzeów w każdą pierwszą niedzielę miesiąca obiekt jest otwarty dla zwiedzających bezpłatnie, choć to się wiąże z ogromnymi kolejkami. Na dzień publikacji artykułu:

• cena biletu normalnego wynosi 13 euro;
• cena biletu ulgowego dla osób w wieku 18-25 wynosi 3  euro;
• cena biletu ulgowego dla dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia – 1 euro.

Bilety można i zaleca się kupić przez Internet na stronie bileterii. Castel Sant’Angelo jest częścią pakietu biletowego Roma Pass oraz Roma & Più Pass. Posiadacze kart muszą okazać je w kasie biletowej.

Gdzie zjeść w Rzymie? Co zjeść w Rzymie? Adresy sprawdzone osobiście

Nasze wspomnienia z Zamku św. Anioła

Zamek św. Anioła udało nam się zobaczyć po raz pierwszy w upalną, sierpniową noc. Zwiedzanie o tak późnej porze jest często dostępne w środku lata, zarówno z uwagi na ogromną liczbę przybywających do Rzymu turystów, jak i z uwagi na nieznośne upały, które dla wielu osób są trudne do wytrzymania. Wykorzystaliśmy okazję w dużej mierze dla spotęgowania wrażeń, chęci poczucia dawnego klimatu i nocnych widoków na Rzym i Watykan. Zamek odwiedziliśmy około północy, co w dużej mierze było możliwe dzięki noclegowi w ścisłym centrum, dokładnie w tym fantastycznym hotelu na Via del Mascherone, skąd wystarczy krótki spacer do większości najważniejszych atrakcji ścisłego centrum Rzymu. Mimo późnej pory musieliśmy poczekać chwilę na wejście. Twierdza jest wspaniała i na pewno zasługuje na włączenie jej do planu zwiedzania, ale jeśli tylko będziecie mieć taką możliwość, to polecam przyjść albo zaraz po otwarciu, albo właśnie w nocy. Oprócz komnat papieskich, w tym apartamentów Klemensa VII chroniącego się w zamku podczas sacco di Roma, okresie łupienia Rzymu przez niemiecko-hiszpańskie wojska Karola V w 1527 roku.

Największe wrażenie robi oczywiście taras zlokalizowany na szczycie zamku, oferujący niesamowity wręcz widok na okolicę i posąg Archanioła Michała chowającego miecz. Rzeźba jest wspaniale wykonana, a obcowanie z nią długo zapada w pamięci.

Przewodnik po najpiękniejszych punktach widokowych w Rzymie

Obserwując okolicę z tarasu w pierwszej kolejności wzrok przykuwa szeroka Via della Conciliazione i monumentalna Bazylika św. Piotra w Watykanie, które są niemal na wyciągnięcie ręki. Niestety widok na bazylikę nie jest centralny, ale i tak zapiera dech w piersi.

Podchodząc na tarasie do frontu Zamku Św. Anioła widać w dole Most Św. Anioła z dziesięcioma figurami aniołów. Pierwotnie dwie z nich wyrzeźbione były dłutem Berniniego, pozostałe osiem figur jest dziełem jego uczniów. Obecnie jednak na moście nie ma już oryginalnych posągów Berniniego – są zaś zamontowane kopie, oryginalne dwie rzeźby aniołów zostały przeniesione do kościoła Sant’Andrea delle Fratte.

Jak sami widzicie Zamek św. Anioła jest niesamowitym miejscem i mimo ogromu innych atrakcji kuszących w Rzymie na każdym kroku gorąco zachęcam do jego zwiedzenia.

Historia makaronu w dziesięciu daniach. Recenzja książki Luca Cesari