Toskania. Dolina Lunigiana – u Markiza Malaspina na zamku Fosdinovo

Czy marzyliście choć raz, aby cofnąć się w czasie o kilkaset lat i zamieszkać w średniowiecznym zamku otoczonym lasami? Czy marzyliście o przemierzaniu zamkowych korytarzy, zaglądaniu do komnat i zaułków oświetlonych tylko blaskiem świec, gdzie wszechobecną ciszę przerywa jedynie skrzypienie starych drzwi i Wasze własne kroki? A wszystko to pod czujnym okiem najstarszego mieszkańca zamku, przyjaznego ducha nieszczęśliwie zakochanej dziewczyny o imieniu Bianca. Zapraszam na wycieczkę do doliny Lunigiana w północnej Toskanii, tuż przy granicy z Ligurią. Opowiem Wam o niezwykłym miejscu i człowieku, którego rodzina rządzi na zamku Fosdinovo od 700 lat, a pradziad przyjaźnił się i gościł u siebie samego Dante Alighieri!

Za udostępnione materiały, niektóre zdjęcia oraz poświęcony czas, a zwłaszcza za wspaniałe opowieści o historii rodziny, którymi raczył nas podczas pobytu na zamku dziękuję Panu Pietro Torrigiani Malaspina, synowi Markiza Fosdinowo. Za niezwykłą życzliwość (bo nigdy nie poznaliśmy się osobiście) i pomoc w kwestii faktów historycznych dotyczących rodziny Malaspina i zamku Fosdinovo dziękuję Panu Massimo Dada z Uniwersytetu w Pizie, specjaliście w dziedzinie archeologii średniowiecznej.

Był piękny wieczór 8 maja 2013 roku na północnych krańcach Toskanii, tuż przy granicy z Ligurią i zaledwie czterdzieści kilometrów od Riomaggiore, pierwszego z bajecznych miasteczek Cinque Terre. Gdy słońce zaczęło się chylić ku zachodowi, my rozpoczęliśmy stromy i kręty podjazd do małego miasteczka położonego na wysokiej skale, przyklejonego do murów średniowiecznego Castello di Fosdinovo.

Malownicza dolina Lunigiana rozciąga się pomiędzy Ligurią na północy, pasmem Alp Apuańskich od wschodu, miastami Massa i Carrara na południu oraz wybrzeżem Morza Tyrreńskiego od zachodu. Zalesione, falujące wzgórza oddzielają taflę niebieskiej wody od wysokich, ostrych szczytów bogatych w najlepszej jakości marmur. To stąd materiał do swoich genialnch rzeźb czerpali Michał Anioł i Giovanni Lorenzo Bernini. W średniowieczu tereny te cieszyły się bardzo dużym zaintersowaniem, czego efektem widocznym po dziś dzień są liczne zamki i grody warowne. Jednym z takich zamków, najbardziej okazałym i dobrze zachowanym jest Fosdinovo. Ale nie dlatego jest wyjątkowy i nie dlatego będę przekonywać za chwilę każdego z Was, że warto go odwiedzić i spędzic w nim choć jedną noc 🙂

Dolina Lunigiana. Źródło www.carraraonline.com

Nocleg na zamku Fosdinovo był tak naprawdę przypadkiem. Szukając bazy na jedną noc w tej okolicy trafiłam właśnie na stronę internetową castello. Ale jak już trafiłam, to inne miejsca przestały dla mnie istnieć. Nawet zbyt wysoka cena, jak na nasze podróżnicze możliwości nie była w stanie odwieść mnie od tego pomysłu. Klimat zamku, jaki bił od każdego zdjęcia i piękne krajobrazy rozciągające się z jego murów przesądziły sprawę. Jednak to, co dane nam było tam przeżyć miało okazać się bezcenne.

Miasteczko Fosdinovo u stóp zamku na wysokości 550 m n.p.m. W oddali przebłyskuje Morze Tyrreńskie

Podjeżdżamy pod mury zamku kierując się brązowymi drogowskazami stosowanymi w Italii dla oznakowywania obiektów turystycznych. Droga się kończy, a tabliczka wskazuje parking za wąskim przesmykiem w murze. Damy radę? Jasne! Po sycylijskich uliczkach nic nam nie jest już straszne. Przemykamy się i parkujemy samochód przed starą, drewnianą furtką wyglądającą, jakby miała z 200 lat. Jedyny akcent współczesnych czasów to domofon i tabliczka, iż mieści się tutaj B&B Castello di Fosdinovo. Dzwonimy i po chwili w domofonie odzywa się męski głos zapraszając nas do środka. Mamma mia! Olbrzymi dziedziniec zamkowy porośnięty trawą i otoczony ze wszystkic stron murem wydaje się mroczny. Co za miejsce! Idziemy dalej, wchodzimy do budynku, a tam wita nas miły facet koło 30-tki i jego sympatyczny sznaucer. Niski, czarnowłosy, w okularach, dżinsach i bluzie, zwyczajny gość. Przedstawia się jako Pietro i prowadzi nas do pokoi gościnnych opowiadając o zamku. W pewnym momencie stajemy jak wryci. Pietro najzwyczajniej w świecie mówi wskazując palcem, żebyśmy nie wchodzili za te drzwi, bo to apartamenty prywatne jego i jego żony, a tutaj obok to apartament jego ojca – Markiza Vieri Torrigiani Malaspina.

– tam nie wchodźcie, ale po całej reszcie zamku możecie chodzić, gdzie chcecie.

– sami?

– pewnie! Pokażę Wam pokoje, wybierzcie sobie. Każdy ma inną nazwę i wystrój.

Wybieramy pokój papuzi z wielką łazienką urządzoną w połowie sąsiedniej komnaty. Sam pokój jest duży i w całości wyposażony w stare meble, a lustro ma tyle odprysków, że rano nie dam rady w nim wytuszować rzęs. Olbrzymie okno kryje za swoimi skrzydłami wspniały widok.

Okno w naszym pokoju. Aby je otworzyć musiałam wyciągnąć rękę do góry, inaczej nie dosięgłabym klamki. Mam 165 cm wzrostu.

Miasteczko i wybrzeże widziane z okien naszego pokoju. Te najodleglejsze światła to La Spezia w Ligurii

Jesteśmy porażeni nie tyle ogromem zamku i widokami, co życzliwością faceta o żyłach wypełnionych błękitną krwią, jego normalnością i gościnnością. Wyruszamy na zwiedzanie zamku. Możemy zaglądać wszędzie z wyjątkiem prywatnych apartamentów mieszczących się w niewielkiej cześci zamku, a jedynym wymogiem jest gaszenie za sobą świateł. Przemierzamy zamkowe korytarze i komnaty. Na półkach leżą wiekowe książki, w gablotach stara broń, a w kredensach porcelana. To wszystko oglądamy i mamy na wyciągnięcie ręki bez jakiejkolwiek kontroli. Gdybyśmy mieli złe zamiary i chcieli coś przywłaszczyć, to nikt nie zorientowałby się całymi tygodniami. To niesamowite! Wyobraźcie sobie, mijacie jedno pomieszczenie za drugim, dookoła pusto, klikacie światło na początku i klikacie znów wychodząc.  Tylko Wasze kroki i skrzypienie starych drzwi, tudzież podłogi. Na ścianach największej sali w zachwyt wprawiają nas wspaniałe freski przedstawiające scenki z życia zamku, gdy mieszkał na nim przyjaciel rodziny, uciekinier z Florencji, niejaki Dante Alighieri 😉 Do dziś krążą tu legendy o wielkiej przyjaźni, jaka miała łączyć Dantego z Moroello Malaspiną (1268 – 1315).

Po zmroku zamek jest podświetlony

Poranek zaczynamy od śniadania. Serwowane bezpośrednio do stolika przez sympatyczną i rozmowną panią z obsługi to jednocześnie uczta dla oczu podziwiających piękne lasy wokół zamku widoczne z sali śniadaniowej, jak również uczta dla uszu. Słyszymy opowieści o rodzinie. Zamek jest jedną z siedzib rodu Malaspina, Pietro i jego żona mieszkają w nim od maja do października, a Marchese Vieri z małżonką przyjeżdżają w sierpniu lub na szczególne okazje. Zimą, choć dostepny dla zwiedzających, zamek nie jest zamieszkany, nie funkcjonuje również B&B. Dlaczego? Bo nie jest możliwe dogrzanie tego olbrzyma. Rodzina Malaspina przenosi się wówczas do Florencji, gdzie w centrum miasta ma pałac z dużym ogrodem. Mamma mia!

Nasze śniadanie

Po śniadaniu zagląda do nas Pietro i zaprasza na taras widokowy snując przy okazji opowieści o rodzinie. Jego dziadek zapoczątkował remont zamku, gdyż był on w opłakanym stanie technicznym. Ojciec, a także obecnie Pietro kontynuują prace renowacyjne, jednak są to olbrzymie koszty i trudno – nawet im – zdobyć wystarczającą sumę. Dlatego powstało B&B, a cena noclegu jest wyższa, niż w okolicznych hotelach i pensjonatach o porównywalnym standardzie. Całkowity dochód z udostępniania zamku turystom przeznaczny jest na utrzymanie castello. Wchodzimy na mury, a naszym oczom ukazują się pofałdowane wzgórza porośnięte lasami. Tylko od strony morza jest jakaś zabudowa. Pietro opowiada: „Rozejrzyjcie się dookoła. Wszystko, co stąd widać, aż po horyzont, to ziemie należące niegdyś do Fosdinovo. Do dzisiejszych czasów ostał się tylko zamek.” Jak to możliwe – pytam? Pietro uśmiecha się i odpowiada: „Mój pradziadek przegrał wszystko w karty”. Stajemy jak wryci. To się nie mieści w głowie!

Zamek Fosdinovo zbudowany został w średniowieczu na planie czworokąta z czterema okrągłymi wieżami, dwoma wewnętrzynymi dziedzińcami i ogrodami zasadzonymi na wielopoziomowych tarasach. Najstarsza wieża we wschodnim skrzydle to apartamenty Dantego, w których sypiał on podczas pobytu na zamku. Mają one ten sam wystrój, co w 1308 roku! Można je zwiedzać samodzielnie. Można by położyć się na tym samym łóżku, gdyby ktoś nie miał szacunku do historii, co zdecydowanie odradzam. Uszanujmy, że rodzina Malaspina obdarza swoich gości zaufaniem. A teraz zdradzę Wam, że samotne zwiedzanie Fosdinovo to tylko pozory. Towarzyszyć Wam będzie duch dziewczyny imieniem Bianca Maria Aloisia, córki jednego z właścicieli zamku, Jacopo Malaspiny i Olivii Grimaldi. Bianca zakochała się w niewłaściwym młodzieńcu, bez tytułu i majątku. Rodzice Bianci próbowali rozdzielić kochanków, wtrącili ich do lochów, nastepnie wysłali dziewczynę do klasztoru. Żaden z tych wysiłków nie przyniósł skutków i nie zgasił uczucia. I wiece co zrobili rodzice? Zamurowali córkę żywcem w wieży zamkowej skazując ją na śmierć z głodu i pragnienia! A wszystko po to, aby uniknąć skandalu. W sąsiedniej celi natomiast zamurowano żywcem psa symbolizującego wierność i dzika symbolizującego bunt. To rodzinna legenda i nie jest nawet widome, kiedy dokładnie miały miejsce te wydarzenia, jednak kilka lat temu podczas prac archeologicznych odnaleziono w jednej z wież kości kobiety i dwójki zwierząt. Legenda głosi, że Bianca Aloisia jest przyjaznym duchem, który nie mogąc zaznać spokoju krąży od setek lat korytarzami Castello di Fosdinovo.

Sala z freskami

Dante w czerwonych szatach

Łóżko Dantego. Ten mebel wyglądający na krzesło i niestety ucięty to… hmm… nocnik Dantego!

Zamkowa jadalnia. Zwróćcie uwagę na ten olbrzymi kominek!

Castello di Fosdinovo to istny wehikuł do podróży w czasie. Stajecie przed bramą i zaledwie jeden krok dzieli Was od wycieczki w przeszłość. Wyjątkowość tego miejsca polega jednak nie tylko na klimacie i wystroju. Jest to jedyny zamek w dolinie Lunigiana, który pozostał w rękach pierwotnych właścicieli. To jest dom, który przetrwał do dzisiejszych czasów, choć widział wiele wojen i trzęsień ziemi. Ten zamek, niezamieniony w luksusowy hotel, utrzymuje – na  tyle, ile możliwe to w dzisiejszych czasach – urok życia dworskiego. Na zamku odbywają się imprezy kulturalne, spotkania współczesnych rycerzy, a dla szkolnych wycieczek wystawiane są animacje historyczne. A raz w tygodniu wieczorem zamek gasi wszystkie światła i rozświetla się blaskiem setek świec. Wtedy można go zwiedzać w niepowtarzalnej atmosferze i tylko duch Bianci Aloise przemierza ze swoimi gośćmi zamkowe korytarze.

Zapraszam do obejrzenia niespełna 6-minutowego filmu naszego autorstwa wraz z wybranym przeze mnie podkładem muzycznym. Ta piosenka wpadła mi ostatnio w ucho i towarzyszy podczas pisania tekstów, w tym tekstu o zamku Fosdinovo. Mam nadzieję, że się Wam spodoba.

W filmie wykorzystano muzykę zespołu Bliss „Remember my name”

Informacje dodatkowe:

• strona internetowa Castello di Fosdinovo; strona, na której możecie zarezerwować nocleg w Castello Fosdinovo
• wieczorne zwiedzanie w blasku świec organizowane jest obecnie w piątki o godzinie 22:00 po wcześniejszej rezerwacji;
• zamek można zwiedzać niezależnie od wykupienia noclegu, przy czym wówczas tylko z przewodnikiem. Goście nocujący w zamku mogą poruszać się po jego terenie o każdej porze samodzielnie. Niedostępne są jedynie prywatne apartamenty;
• godziny zwiedzania mogą ulec zmianie, dlatego proszę każdorazowo sprawdzić bezpośrednio na stronie internetowej zamku, która dostępna jest również w języku angielskim;
• bilet wstępu kosztuje obecnie 6 euro za osobę dorosłą i 4 euro za dziecko;
• nocleg w roku 2013 kosztował 110 euro za pokój dwuosobowy z prywatną łazienką i ze śniadaniem. Dostepny jest też tańszy pokój z łazienką na korytarzu;
• oficjalny tytuł Markiza Fosdinovo nadany został w roku 1355 potomkom Spinetty Malaspina, a zniesiony dekretem Napoleona w roku 1797. Vieri Torrigiani Malaspina posiada tytuł Markiza zwyczajowo, nie ma on wymiaru prawnego. Tytuł ten dziedziczony jest wraz z zamkiem.

Zdjęcia na początku wpisu © Daniele Carbonelli
Jeśli macie jakieś pytania, to proszę, zadawajcie je w komentarzach pod tym postem, postaram się na każdy odpowiedzieć i coś doradzić. Bardzo chętnie poczytam też o Waszych doświadczeniach z podróży po Toskanii, śmiało dzielcie się informacjami, na pewno pomogą one osobom dopiero planującym wyjazd.

Bagno Vignoni – rzymskie termy w dolinie Val d’Orcia, Toskania Bagni San Filippo – najlepsze gorące źródła w Toskania Opactwo Sant’Antimo w Castelnuovo dell’Abate – średniowieczny klasztor benedyktynów koło Montalcino, Toskania Terme di Saturnia – gdzie Jowisz ciskał piorunami. Toskania La Torre alle Tolfe – wyjątkowa agroturystyka w Chianti koło Sieny, Toskania Val Canali – malownicza dolina we wschodnich Dolomitach. Pale di San Martino, Trentino